Knowledge Sharing – หัวข้อ “กฎหมายแรงงานที่ควรต้องรู้”
กฎหมายแรงงาน คือเครื่องมือสำคัญที่กำหนดกรอบสิทธิ หน้าที่ และความสัมพันธ์ระหว่างนายจ้างและลูกจ้าง โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อคุ้มครองแรงงานให้ทำงานอย่างปลอดภัย มีรายได้ที่เหมาะสม และได้รับความเป็นธรรม
บทความนี้สรุปประเด็นสำคัญจากพระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 และฉบับปรับปรุงเพิ่มเติม เพื่อให้พนักงานทุกคนเข้าใจสิทธิพื้นฐานของตนเอง
1. เวลาทำงานและเวลาพัก
- งานทั่วไป: ไม่เกิน 8 ชม./วัน และ 48 ชม./สัปดาห์
- งานอันตราย (งานเกี่ยวกับสารเคมี, เครื่องจักร, ใต้ดิน): ไม่เกิน 7 ชม./วัน และ 42 ชม./สัปดาห์
เวลาพักระหว่างวัน: อย่างน้อย 1 ชม./วัน ภายใน 5 ชม.แรกของการทำงาน หรือแบ่งช่วงได้แต่รวมแล้วต้องไม่น้อยกว่า 1 ชม.
การทำ OT เกิน 2 ชม./วัน: ต้องมีการพักอย่างน้อย 20 นาที
2. วันหยุดและวันลา
- วันหยุดประจำสัปดาห์: ไม่น้อยกว่า 1 วันต่อสัปดาห์ ห่างกันไม่เกิน 6 วัน
- วันหยุดตามประเพณี: ไม่น้อยกว่า 13 วัน/ปี (รวมวันแรงงานแห่งชาติ)
- วันหยุดพักผ่อนประจำปี (ลาพักร้อน): อย่างน้อย 6 วัน/ปี สำหรับพนักงานที่ทำงานครบ 1 ปีขึ้นไป
สิทธิวันลาอื่น ๆ:
- ลากิจ: อย่างน้อย 3 วัน/ปี โดยได้รับค่าจ้าง
- ลาป่วย: ได้ตามจริง โดยจ่ายค่าจ้างไม่เกิน 30 วัน/ปี (หากเกิน 3 วัน ต้องมีใบรับรองแพทย์)
- ลาคลอด: สูงสุด 98 วัน/ครั้ง (ได้รับค่าจ้าง 45 วัน)
- ลาทำหมัน: ลาได้ตามจริง พร้อมค่าจ้าง และใบรับรองแพทย์
- ลารับราชการทหาร: ได้สูงสุด 60 วัน/ปี พร้อมค่าจ้าง
3. การทำงานล่วงเวลาและวันหยุด
การทำ OT และทำงานในวันหยุด ต้องได้รับความยินยอมจากลูกจ้าง และอยู่ภายใต้เงื่อนไขดังนี้:
- งานต่อเนื่อง / งานเร่งด่วน / ธุรกิจบริการ: เช่น โรงแรม, ขนส่ง, ร้านอาหาร, โรงพยาบาล
- OT ในวันหยุดรวมไม่เกิน 36 ชม./สัปดาห์
อัตราค่าตอบแทน:
- OT วันปกติ: 1.5 เท่า
- วันหยุด (ได้รับค่าจ้าง): 1 เท่า
- วันหยุด (ไม่ได้รับค่าจ้าง): 2 เท่า
- OT วันหยุด: 3 เท่า
ตัวอย่าง:
- เงินเดือน 15,000 → ค่าจ้างรายชั่วโมง = 62.5 บาท (15,000 ÷ 30 ÷ 8)
- OT วันปกติ 4 ชม. = 62.5 × 1.5 × 4 = 375 บาท
- ทำงานวันหยุด 8 ชม. = 62.5 × 1 × 8 = 500 บาท
- OT วันหยุด 4 ชม. = 62.5 × 3 × 4 = 750 บาท
รวมค่าจ้างในวันหยุดที่มี OT = 1,250 บาท
4. ค่าชดเชยกรณีเลิกจ้าง
หากเลิกจ้างโดยลูกจ้างไม่มีความผิด นายจ้างต้องแจ้งล่วงหน้า 1 งวดเงินเดือน และจ่ายค่าชดเชยตามอายุงาน:
| อายุงาน (ติดต่อกัน) | ค่าชดเชย (วัน) |
|---|---|
| 120 วัน – ไม่ถึง 1 ปี | 30 วัน |
| 1 – ไม่ถึง 3 ปี | 90 วัน |
| 3 – ไม่ถึง 6 ปี | 180 วัน |
| 6 – ไม่ถึง 10 ปี | 240 วัน |
| 10 – ไม่ถึง 20 ปี | 300 วัน |
| 20 ปีขึ้นไป | 400 วัน |
กรณีพิเศษ: หากเลิกจ้างเพราะปรับโครงสร้าง ยุบแผนก ย้ายสถานประกอบการ → ลูกจ้างอาจได้รับค่าชดเชยพิเศษเพิ่ม (สูงสุดไม่เกิน 360 วัน)
หากนายจ้างไม่แจ้งล่วงหน้า ต้องจ่ายแทนการแจ้งล่วงหน้าไม่น้อยกว่า 60 วัน ตามอัตราค่าจ้างสุดท้าย
5. เงื่อนไขการลาออกจากงาน
- ลูกจ้างสามารถลาออกได้โดยแจ้งล่วงหน้าอย่างน้อย 1 งวดเงินเดือน (เป็นลายลักษณ์อักษร)
- การลาออกมีผลทันทีตามวันที่แจ้ง
- หากเป็นลูกจ้างตามสัญญาจ้าง → อาจต้องชดใช้ค่าเสียหายหากออกก่อนกำหนดตามสัญญา
หากลาออกโดยไม่แจ้งล่วงหน้า อาจถูกนายจ้างเรียกร้องค่าเสียหายได้
6. เงื่อนไข Work from Home
จาก พ.ร.บ.คุ้มครองแรงงาน มาตรา 23/1 (ฉบับปี 2566):
- ลูกจ้างสามารถทำงานนอกสถานประกอบการได้ หากตกลงกันไว้ล่วงหน้า
- มีสิทธิเสมือนการทำงานในออฟฟิศ
- เมื่อสิ้นสุดเวลาทำงาน → ลูกจ้างสามารถปฏิเสธการติดต่อจากนายจ้างได้ เพราะถือว่าเป็นเวลาส่วนตัว
สรุป
กฎหมายแรงงานไม่ใช่เรื่องไกลตัว แต่คือพื้นฐานของความเป็นธรรมในโลกการทำงาน การรู้สิทธิของตนเอง ทำให้เราสามารถตัดสินใจได้อย่างมั่นใจ และลดความเสี่ยงจากการถูกเอาเปรียบ
ทำความเข้าใจวันนี้ เพื่อรักษาสิทธิในวันข้างหน้า
แหล่งอ้างอิง:
- กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน: https://lb.mol.go.th/
- กฎหมายแรงงานฉบับเต็ม: https://legal.labour.go.th