Knowledge Sharing Season 3 – วันพุธที่ 20 ส.ค. 2568
เมื่อพูดถึงซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สที่เปลี่ยนโลกของเว็บไซต์ WordPress ย่อมเป็นชื่อที่ทุกคนรู้จัก แต่เบื้องหลังความสำเร็จของ WordPress นั้น มีทั้งความร่วมมือ และความขัดแย้งซ่อนอยู่ โดยเฉพาะกรณีความขัดแย้งระหว่าง Matt Mullenweg (ผู้ร่วมก่อตั้ง WordPress และ CEO ของ Automattic) กับบริษัท WP Engine ที่กลายเป็นกรณีศึกษาเชิงลึกที่สะท้อนความซับซ้อนระหว่าง “สิทธิ์เสรีของ GPL” และ “ผลประโยชน์ทางธุรกิจ”
บทเรียนนี้ไม่ใช่แค่ดราม่าในวงการ WordPress แต่เป็นกรณีศึกษาสำคัญสำหรับทุกบริษัทที่พัฒนาซอฟต์แวร์ ไม่ว่าจะทำโอเพนซอร์สหรือไม่ก็ตาม
รู้จักตัวละครในเรื่อง: MATT & WP ENGINE
- Matt Mullenweg: ผู้ร่วมสร้าง WordPress ในปี 2003 และผู้ก่อตั้งบริษัท Automattic ในปี 2005 ดูแลบริการสำคัญของ WordPress เช่น WordPress.com, Jetpack, WooCommerce, Akismet ฯลฯ ปัจจุบันเป็นผู้นำของโลก WordPress ทั้งฝั่งโอเพนซอร์สและเชิงพาณิชย์
- WP Engine: บริษัทให้บริการ Managed WordPress Hosting รายใหญ่ ที่มีลูกค้าองค์กรจำนวนมาก ใช้เทคโนโลยีของ WordPress แต่ไม่ใช่ส่วนหนึ่งของ Automattic หรือ WordPress Foundation โดยตรง
แม้ทั้งสองฝ่ายจะอยู่ใน ecosystem เดียวกัน แต่ต่างมีวิธีการดำเนินธุรกิจที่ไม่เหมือนกัน
WordPress & GPL: พื้นฐานที่สำคัญ
WordPress ใช้สัญญาอนุญาตแบบ GPL (General Public License) ตั้งแต่แรกเริ่ม
- ผู้ใช้สามารถใช้ซอฟต์แวร์ได้ฟรี
- สามารถแก้ไขและแจกจ่ายซอร์สโค้ดได้
- ใครก็ตามที่พัฒนาโค้ดจาก WordPress Core (เช่น ธีมหรือปลั๊กอิน) ต้องเปิดให้ใช้ตาม GPL ด้วย
นั่นทำให้ WordPress กลายเป็น ecosystem ที่ใหญ่มาก และมี Community นักพัฒนาที่แข็งแกร่ง
ปัญหาความขัดแย้ง: Matt vs WP Engine
Matt เริ่มไม่พอใจที่ WP Engine “ได้ประโยชน์” จากระบบ WordPress โดยไม่สนับสนุนหรือมีส่วนร่วมกับโอเพนซอร์สมากเท่าที่ควร เช่น
- ใช้แบรนด์ “WP” จนทำให้ผู้ใช้เข้าใจผิดว่าเป็นหน่วยงานทางการ
- ไม่ส่งโค้ดกลับสู่ Community มากพอ
- ไม่ร่วมพัฒนา Plugin หลัก ๆ ของ WordPress (เช่น Jetpack หรือ Gutenberg)
Matt จึงเสนอข้อตกลงให้ WP Engine แบ่งรายได้ 8% ต่อปีให้กับ Automattic หรือช่วยสนับสนุนผ่านเวลาในการพัฒนาโค้ดโอเพนซอร์สแทน — โดยมีสัญญาระยะเวลา 7 ปี
กรณีนี้ไม่ใช่การฟ้องร้อง แต่เป็นการกดดันทางวัฒนธรรมและจริยธรรมในวงการโอเพนซอร์ส
WP Engine รับมืออย่างไร?
WP Engine พยายามวางตัวให้อยู่ในกรอบของ GPL โดย
- Fork หรือ mirror plugin ที่จำเป็นเพื่อให้ลูกค้าใช้งานต่อได้
- ทำระบบ auto-update และ staging ให้ลูกค้าไม่สะดุด
- ให้บริการ support อย่างมืออาชีพ แม้จะไม่ใช้ปลั๊กอินจาก Automattic โดยตรง
ลูกค้าส่วนใหญ่ไม่รู้สึกถึงผลกระทบเลย เพราะบริการยังรันได้ดี แต่ผลกระทบเกิดกับนักพัฒนา plugin และตัว ecosystem โดยรวม
ตัวอย่างผลกระทบที่เกิดขึ้นจริง
- ลูกค้า WP Engine บางรายไม่สามารถอัปเดตปลั๊กอิน ACF (Advanced Custom Fields) ได้ทันที ต้องให้ทีม support ส่งคู่มือและไฟล์ patch ไปให้
- WP Engine ต้องเพิ่มทีม support และทำระบบให้ลูกค้าสามารถ bypass ระบบของ Automattic ได้แบบถูกต้องตาม GPL
- นักพัฒนาอิสระที่ทำปลั๊กอินแบบโอเพนซอร์สเริ่มกังวล เพราะ ecosystem เริ่มเกิดการแยกตัว ไม่ใช่การร่วมมือ
ความตึงเครียดภายใน Automattic
นอกจากแรงกดดันจากภายนอก Matt ยังเจอความไม่พอใจภายในองค์กรเอง:
- พนักงานบางส่วนไม่เห็นด้วยกับแนวทางของ Matt ว่าก้าวร้าวเกินไป
- Automattic เปิดโอกาสให้พนักงานลาออกพร้อมเงินชดเชย 6 เดือน หรือ $30,000
- พนักงานบางคนถูกตัดสิทธิ์เข้าถึง repo, Slack หรือระบบภายในของ WordPress.org
กรณีนี้สะท้อนว่า “การบริหาร ecosystem” ไม่ใช่แค่เรื่องเทคโนโลยี แต่ต้องอาศัยวิธีคิดแบบผู้นำที่เข้าใจทั้ง community และธุรกิจ
Free Ride หรือ Fair Play?
คำถามสำคัญที่ถูกโยนกลางวงคือ
“ถ้าใช้ซอฟต์แวร์ GPL ได้ฟรี แล้วควรมีภาระผูกพันทางจริยธรรมไหม?”
- WP Engine ใช้สิทธิ์ตามกฎหมายอย่างถูกต้อง
- Matt ต้องการให้ WP Engine สนับสนุนแบบจริยธรรมและคืนกลับสู่ชุมชน
ไม่มีฝ่ายไหนผิด 100% หรือถูก 100% แต่มันสะท้อนว่า “การอยู่ร่วมใน ecosystem” ต้องใช้มากกว่าแค่ความเก่ง ต้องมีความเข้าใจเรื่องวัฒนธรรมและเจตนารมณ์ของซอฟต์แวร์ด้วย
บทเรียนสำหรับบริษัทซอฟต์แวร์
- เข้าใจกฎหมายใบอนุญาต (เช่น GPL) ให้ดี ก่อนจะใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สในเชิงพาณิชย์
- อย่ามองข้ามวัฒนธรรมของชุมชน แม้จะไม่ผิดกฎหมาย แต่การเพิกเฉยต่อ community อาจทำให้เสียชื่อเสียง
- ความโปร่งใสและการคืนกลับสู่ community เป็นทุนทางสังคม ที่ประเมินค่าไม่ได้
- การเติบโตอย่างยั่งยืนในซอฟต์แวร์ = การพึ่งพาและร่วมมือ ไม่ใช่แค่แข่งขัน
ทุกบริษัทที่ใช้ WordPress, WooCommerce หรือซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ควรเรียนรู้จากดราม่านี้ เพราะเราทุกคนเป็นส่วนหนึ่งของระบบนิเวศเดียวกัน
